Ούτε γάτα, ούτε κότα... (Θηλυκό ή μητέρα ή και τα δύο;)

Με τη Μαδελίν γνωριστήκαμε και αλληλοσυμπαθηθήκαμε πριν αρκετά χρόνια. Δεν ήξερα την ιδιότητά της ως ψυχολόγου τότε, όμως με είχαν κερδίσει η σταθερότητά της, η ηρεμία της και η έμφυτη ευγένειά της. Πρόσφατα, με αφορμή την ημέρα της γυναίκας, διοργάνωσε μια συζήτηση με τίτλο «η γυναίκα σήμερα». Βρήκα το θέμα εξαιρετικά ενδιαφέρον και της ζήτησα να μου στείλει σχετικό υλικό για να το δημοσιεύσω στα «Φτερουγίσματα». Είμαι πολύ χαρούμενη που σήμερα μοιράζομαι μαζί σας τις σκέψεις της:  

«Υπάρχει μια πολύ παλιά παροιμία στην ισπανική γλώσσα, που περιγράφει με οξύ τρόπο (όπως συνήθως εκφράζεται η λαϊκή σοφία) ένα από τα μεγαλύτερα διλήμματα της ύπαρξης των περισσότερων γυναικών.
Λέει ότι η γυναίκα είναι ένα από δύο: ή γάτα, ή κότα. Η λαϊκή παράδοση έχει αναπαραστήσει με αυτή τη μεταφορά τις δύο υποστάσεις μέσα από τις οποίες οι γυναίκες μπορούν να τοποθετηθούν στον κόσμο, όχι χωρίς να περιέχει αυτό μια αξιολογική κρίση. Έτσι, με λίγα λόγια, η γυναίκα-κότα είναι αυτή που έχει αφοσιωθεί στα παιδιά της, βάζοντας σε δευτερεύουσα θέση όλα τα υπόλοιπα θέματα της ύπαρξής της και η γυναίκα-γάτα είναι αυτή που έχει κάνει το αντίθετο. Αυτή η δεύτερη στάση της γυναίκας αξιολογείται συνήθως αρνητικά.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων οι προσπάθειες που έγιναν για να κατανοηθεί η γυναίκα και η ψυχοσύνθεσή της είναι πολλές. Δεν εκπλήσσει καθόλου αυτός ο ορισμός της γυναίκας αν ανατρέξουμε στην ιστορία της ανθρωπότητας και στη θέση που επιφύλαξε στην γυναίκα σαν αντικείμενο με μια πολύ συγκεκριμένη χρηστικότητα. Δεν έχει άδικο η παροιμία, περιγράφει απλώς μια αιώνια πραγματικότητα, η οποία και προκαλεί αυτές τις σκέψεις που μοιράζομαι σήμερα μαζί σας.
Ο Σ. Φρόϊντ, μετά από τόσα που είχε δει στη ζωή του, πέθανε με την απορία «τι θέλει η γυναίκα;». Φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετά πεπεισμένος για το συμπέρασμά του, με το οποίο ισχυριζόταν ότι η γυναίκα κατέληγε να βρει μια λύση στην ψυχολογική της τοποθέτηση μέσω της μητρότητας. Αυτό όμως, παρότι ισχύει σε αμέτρητες περιπτώσεις, δεν δίνει απάντηση σε πάρα πολλές άλλες.
Ο Λακάν, από τη μεριά του, περιέγραψε ένα βασικό δίλημμα για τη γυναίκα-μητέρα: όσο πιο μητέρα είναι, τόσο λιγότερο γυναίκα. Αυτό συμπίπτει με τη κοινή παρατήρηση που εκφράζει η παροιμία. Φυσικά και τα πράγματα δεν είναι τόσο στερεότυπα, αλλά υπάρχει όντως μια ψευδαίσθηση προσωπικής ολοκλήρωσης στη γυναίκα από το γεγονός της μητρότητας και μια ψευδαίσθηση γυναικείας αυθεντικότητας σε γυναίκες που επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά.



Διαπιστώνουμε όμως ότι, αν και θα μπορούσαν να συνυπάρχουν αρμονικά οι δύο αυτές στάσεις της γυναίκας, είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που συμβαίνει αυτό. Στην πραγματικότητα συνήθως γίνεται αυτό που περιγράφει η λαϊκή σοφία: η γυναίκα δυσκολεύεται να βρει αυτή την αρμονία και συνήθως κλίνει προς την μια μεριά ή προς την άλλη. Ωστόσο, καλό θα ήταν να μην γενικεύουμε, αφού ακόμη περισσότερο στην περίπτωση της γυναίκας, δεν υπάρχει καμία ίδια με την άλλη. Όπως έλεγε ο Λακάν, δεν υπάρχει «Η γυναίκα» αλλά «οι γυναίκες» και οφείλουμε να τις θεωρούμε ξεχωριστά την κάθε μία.
Ενοχές, ανασφάλειες, αίσθημα αδικίας, έλλειψη αυτοπεποίθησης ή ικανοποίησης, αστάθεια στις προσδοκίες τους, ασυνέπεια, ανάμεσα σε άλλα, εκφράζουν πολλές γυναίκες στην καθημερινότητα τους και οι ίδιες οι γυναίκες καλούνται να τ’ αντιμετωπίζουν ειλικρινά προκειμένου να ξεπεράσουν αυτή τη δυσφορία.
Σημειώνουμε εδώ ότι συνήθως όλα τα παραπάνω τα κατανοούμε καλύτερα, αν εντοπίσουμε τι σημαίνει για τη γυναίκα το παιδί της, ποια είναι η θέση που καταλαμβάνει αυτό το παιδί, τι «κρύβεται» υποσυνείδητα ανάμεσά τους και λειτουργεί στη σχέση τους χωρίς να το καταλαβαίνουν και τελικά, πού βρίσκεται ο άνδρας για τη γυναίκα-μητέρα. Μην ξεχνάμε ότι ο άνδρας, είτε είναι ο πατέρας ή όχι, έχει μια ουσιαστική θέση στη δυναμική των σχέσεων μητέρας-παιδιού, καθώς και για τη γυναίκα ως γυναίκα, από τη στιγμή που δίνει ένα βασικό παλμό στη διαφοροποίησή της σαν φύλο.
Τελικά, μπορεί η γυναίκα να είναι γυναίκα χωρίς να στερείται σε τίποτα από την ιδιότητά της σαν μητέρα; Ναι, δύναται να συμβεί αυτό, όταν μπορεί να μην βάζει το παιδί της στη θέση του αντικειμένου που την ολοκληρώνει, όταν μπορεί να έχει επίγνωση της απόστασης που υπάρχει ανάμεσα τους και μπορεί να δώσει νόημα σε αυτή την απόσταση, καθώς και να την αξιοποιεί για την ίδια και για το καλό του παιδιού. Αυτό, όμως, θα είναι πάντα μέρος της επιλογής της και του δικού της τρόπου να αναλάβει τη μητρότητα.»

Η Μαδελίν Ρουίς είναι ψυχολόγος με MSc. στην Ψυχική Υγεία και Κοινωνική Κλινική του Πανεπιστημίου της Λεόν, Ισπανίας και του Ινστιτούτου Ανώτατων Πανεπιστημιακών Σπουδών της Βαρκελώνης.
Είναι μέλος του Επιστημονικού Συλλόγου για την Ψυχαναλυτική Κλινική «Ζακ Λακάν» και συμμετέχει στις δραστηριότητες του Αθηναϊκού Κέντρου Ψυχαναλυτικής Κλινικής. Έχει εργαστεί σαν κλινικός ψυχολόγος στη στεγνή - ανοικτή ψυχοθεραπευτική μονάδα απεξάρτησης του Αιγινητείου Νοσοκομείου και στο Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας της Αθήνας. 
Συντόνισε το Πρόγραμμα για την ανθρώπινη εξέλιξη “Vivir a diario” (Η βίωση της καθημερινότητας) που απευθύνθηκε στην Ιβηρο- αμερικάνικη κοινότητα στην Αθήνα.
Έχει διεξάγει έρευνα πάνω στο θέμα της Ψυχολογίας της Ιστορίας και της εθνικής ταυτότητας στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού της Κούβας.
Εργάζεται ιδιωτικά στο γραφείο της στην Αθήνα από το 2008.
psicologiaatenas@yahoo.com
Τηλ.: 6937005715
www.facebook.com/PsicologiaAtenas

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου