Τι μας «λέει» μιά παιδική ζωγραφιά...



Πριν αρκετό καιρό είχα διαβάσει στο ιστολόγιο «Μαμά...δες...Μπαμπά..δες» το εξαιρετικό άρθρο της Μαρίας σχετικά με το παιδικό σχέδιο και αυτά που μας αποκαλύπτει για τα παιδιά μας.
Αυτό στάθηκε αφορμή να επικοινωνήσω μαζί της και να συνεργαστούμε. Η Μαρία είναι φοιτήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και ασχολείται ερευνητικά με τον τομέα της εξελικτικής ψυχολογίας, καθώς και την παιδαγωγική αξιοποίηση του παιδικού σχεδίου.
Πρόσφατα της έστειλα μια ζωγραφιά του κανακάρη μου και της ζήτησα να τη «διερευνήσει» λίγο και να μου δώσει τα «φώτα» της.
Η απάντησή της ήταν εξαιρετική όπως το περίμενα και περισσότερο εστίαζε να μου δείξει τον τρόπο σκέψης πάνω στην ανάλυση των παιδικών σχεδίων και λιγότερο να ερμηνεύσει εκτενώς το συγκεκριμένο σχέδιο.
Πιστεύω πως μια τέτοια ανάλυση πρέπει να δημοσιοποιηθεί για να πάρουν μια ιδέα κι άλλοι γονείς ώστε ν'αποκρυπτογραφούν τα μηνύματα των παιδιών τους μέσα από τις ζωγραφιές τους.
Τη μοιράζομαι λοιπόν μαζί σας και ελπίζω να τη βρήτε τόσο ενδιαφέρουσα όσο κι εγώ κι ας μην αναλύει ζωγραφιά του δικού σας παιδιού...

Καλησπέρα Φλώρα!

Σ' ευχαριστώ που μου έστειλες το σχέδιο!

Θα προσπαθήσω με το e-mail αυτό, περισσότερο, να σου δείξω τον τρόπο σκέψης πάνω στην ανάλυση των παιδικών σχεδίων και λιγότερο να ερμηνεύσω εκτενώς το σχέδιο του μικρούλη σου. Για να βγάλουμε σίγουρα συμπεράσματα, θα πρέπει να έχουμε κάποια προσωπική επαφή με το παιδί και να έχουμε τουλάχιστον 5 δείγματα σχεδίων σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα.
Είναι γενικότερα αντι-επιστημονικό να δίνονται, έτσι απλώς, σύμβολα και να αναλύονται στεγνά τα παιδικά σχέδια.

Αρχικά, αυτό που μας ενδιαφέρει στην πρώτη εικόνα και στην πρώτη αίσθηση που μας δίνει το παιδικό σχέδιο είναι:
α) η επιλογή των χρωμάτων
β) το πόσο "κανονικά" σχεδιασμένες είναι οι ανθρώπινες φιγούρες (π.x αν είναι αρτιμελείς, τι συναισθήματα εκφράζουν)
και
γ) η διάταξη, τόσο των φιγούρων, όσο και των υπόλοιπων στοιχείων.
Αν για παράδειγμα έχουμε ένα σχέδιο, στο οποίο το παιδί έχει ζωγραφίσει μόνο με μαύρο και σκούρο μπλε (ενώ έχει στη διάθεση του όλα τα χρώματα) ή έχει ζωγραφίσει όλες τις φιγούρες με πολύ μεγάλες διαστάσεις και τον εαυτό του πολύ πολύ μικρό, μπορούμε να κάνουμε λόγο για ενδείξεις πιθανών προβλημάτων.

Ας πάμε τώρα στο σχέδιο του μικρού, το οποίο εκ πρώτης όψεως διακρίνεται από συμμετρία και απουσία κενών στη σχεδίαση.

Καταρχάς, βλέπουμε ότι έχει χρησιμοποιήσει 9 διαφορετικά χρώματα, και μάλιστα χρώματα ζωντανά και χαρούμενα, και η σύνθεση τους είναι αρμονική. Η ισορροπία στην επιλογή των χρωμάτων είναι ενδεικτικό και μίας ψυχολογικής ισορροπίας εξίσου. Το σχέδιο διακατέχεται από μια φρεσκάδα και μια ζωντάνια. Μιας και έχει επιλέξει το πράσινο για το σπίτι, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι για εκείνο το σπίτι είναι ένα σύμβολο σταθερότητας και αντίστασης στις αλλαγές. Το πράσινο πέρα από την ηρεμία και τη σταθερότητα, εκφράζει και την επιμονή.

Το σπίτι συμβολίζει, προφανώς, το οικογενειακό περιβάλλον και μάλιστα εδώ είναι ξεκάθαρα τα όρια : από τη μια εσύ, ο σύζυγος και ο μικρός, και από την άλλη δύο άτομα τα οποία θεωρεί κοντά του. (Μου έχει τύχει παιδάκι, που είχε άλλον έναν αδελφό, να βάζει έναν καλό του φίλο στην "οικογενειακή πλευρά" και μάλιστα να κρατιούνται και από το χέρι, όπως έχει ζωγραφίσει εσάς. Τον αδελφό δεν τον είχε ζωγραφίσει καθόλου.)

Η σύνθεση της οικογένειας σας δείχνει ισορροπία στις σχέσεις και μεταξύ του συζύγου σου και εσένα αλλά και απέναντι στο παιδί. Είστε όλοι μαζί, πιασμένοι χέρι- χέρι και χαμογελάτε. Πολλά παιδιά τοποθετούν τον εαυτό τους στη μέση (ανάγκη για προστασία ή υπερπροστατευτικό περιβάλλον) ή τοποθετούν το ένα μέλος μακριά ή ζωγραφίζουν π.χ τη μαμά πολύ μικροσκοπική. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τις φυσικές διαστάσεις του γονέα, αλλά πολλές φορές συμβολίζει και το κύρος που αποδίδει το παιδί στη μαμά ή τον μπαμπά (ποιός θεωρεί το παιδί ότι έχει την περισσότερη "εξουσία" μέσα στο σπίτι δηλαδή). Στην περίπτωση σας ο μικρός θεωρεί και τους δύο ισότιμους. Μην ανησυχείς για τα άφρο μαλλιά, είναι ένας τρόπος να υποδείξει ότι είσαι η μαμά και η γυναίκα της οικογένειας. Οι φιγούρες του σχεδίου δεν έχουν λαιμό, αυτό όμως θεωρείται φυσιολογικό μέχρι την ηλικία των 10. Η θεωρία μας λέει ότι πέρα από αυτή την ηλικία ίσως αποτελεί ένδειξη συναισθηματικής αστάθειας. Το ίδιο και οι βραχίονες. Κοντοί βραχίονες, ισοδυναμούν με εσωστρέφεια στο χαρακτήρα, ενώ μακριοί βραχίονες, φανερώνουν την ανάγκη για επικοινωνία και εξωστρέφεια.

Αυτό βέβαια θα μπορούσε να μελετηθεί καλύτερα στο σχέδιο της ανθρώπινης φιγούρας. (Ζητάμε από το παιδί να μας ζωγραφίσει μια ανθρώπινη φιγούρα κάθετα στο Α4 χαρτί.) Εάν θέλουμε να μελέτησουμε εξειδικευμένα την οικογένεια, ζητάμε το λεγόμενο "δυναμικό σχέδιο της οικογένειας". (Ζητάμε από το παιδί να μας ζωγραφίσει την οικογένεια του και κάθε μέλος της να κάνει οπωσδήποτε από κάτι, να είναι απασχολημένο με μια δραστηριότητα). Εκεί μπορούμε να μελετήσουμε καλύτερα τις σχέσεις και τις δυναμικές αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν μέσα στο σπίτι.

Εκείνο που αξίζει ιδιαίτερης παρατήρησης στο σχέδιο είναι τα χαμόγελα που έχει σχεδιάσει σε διάσπαρτα μέρη. Όλα χαμογελάνε! Ο ουρανός, ο ήλιος και οι αχτίδες του, το γρασίδι. Όλη η φύση είναι χαρούμενη. Αυτό αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη των θετικών μηνυμάτων που λαμβάνει από το εξωτερικό του περιβάλλον, το οποίο μάλιστα το ευχαριστεί, όταν έρχεται σε επαφή μαζί του. Αυτό μπορεί να είναι το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολικό ή ακόμη και η φύση και οι βόλτες που κάνετε όλοι μαζι ως οικογένεια. Μου είπες, ακόμη, ότι τώρα τελευταία σχεδιάζει και σκάλες. Οι σκάλες που έχουν ανοδική κλίση, συμβολίζουν την ανάγκη για να νιώθει περήφανο με τα επιτεύγματα του, να εξελίσσεται και να επιβραβεύεται γι' αυτό. Είναι ένα σύμβολο φιλοδοξίας και εξωστρέφειας (μήλα= επιβράβευση). Οπότε, μην ανησυχείς καθόλου.

Γενικότερα, πάντως, να ξέρεις, ότι τα σχέδια των παιδιών με σοβαρά ψυχολογικά ή οικογενειακά προβλήματα φαίνονται "από μακριά". Και τότε πάλι βέβαια, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να μην πέσουμε σε παρερμηνείες. Όμως για παράδειγμα, απότομα σχέδια και γραμμές ή μουτζούρες, φιγούρες χωρίς στόμα και χέρια, μάυρα χρώματα ή συνεχής ύπαρξη ισχυρής επιρροής από την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά τα παιχνίδια (π.χ άγριες μορφές) θα πρέπει να μας προβληματίσουν. Τα παιδιά, γενικότερα, δεν ζωγραφίζουν πολύ συχνά σκηνές βίας στην ηλικία αυτή. Προτιμούν να στρέφονται στα πρότυπα του σπιτιού και της οικογένειας. Εκτός, φυσικά, εάν είδαν την προηγούμενη νύχτα θρίλερ (απαράδεκτο, κι όμως συμβαίνει) και έτσι, εκτονώνουν τα συναισθήματα τους στο σχέδιο. Είναι λογικό, με τόση πληροφόρηση που δέχονται σήμερα τα παιδιά, να σχεδιάζουν επηρεασμένα από διάφορες εξωτερικές πηγές. Γι' αυτό και χρειάζεται χρόνος, πριν βγάλουμε συμπεράσματα από την ανάλυση του παιδικού σχεδίου. Αυτό ισχύει και για οποιαδήποτε μορφή ψυχομετρικής ανάλυσης. Για παράδειγμα, ψυχολογικά τεστ και τεστ νοημοσύνης (εκεί να δεις τι γίνεται, ειδικά όσα αφορούν παιδιά) που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, είναι παντελώς αναξιόπιστα. Πέρυσι είχαμε ένα ολόκληρο μάθημα στο πανεπιστήμιο που μας εξηγούσαν όλο το εξάμηνο τη βιομηχανία πίσω από αυτά τα τεστ.

Γονείς, όπως είστε εσείς, που ενδιαφέρονται ουσιαστικά, παρατηρούν διακριτικά το παιδί και αφιερώνουν χρόνο σε αυτό, θα μπορέσουν να αντιληφθούν τόσο τις αλλαγές, όσο και την εξέλιξη του παιδιού μέσα από τα σχέδια.

Κάτι άλλο, επίσης, που ήθελα να σου πω, είναι ότι πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει τη σημασία της στατικής εικόνας (αυτές π.χ που έχουν τα παραμύθια ή τα εικονοβιβλία) απέναντι στο παιδί, έτσι ώστε να έχει χρόνο να τις παρατηρεί. Kατά συνέπεια, αυξάνουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία του παιδιού και στα σχέδια. Τα εικονοβιβλία (picture books) δεν είναι τα παραδοσιακά εικονογραφημένα βιβλία (illustrated books), αλλά είναι βιβλία, που η ιστορία αλληλεπιδρά με την εικόνα. Δεν υπάρχουν πολλά ακόμη μεταφρασμένα στα ελληνικά, όμως σου δίνω εδώ ενδεικτικά κάποια που βρήκα.
http://www.childrensbooksforever.com/Childrenpics/TOTALLY%20BORED%20BORIS.pdf

Αυτά από εμένα!
Ελπίζω να σου φάνηκαν ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες :)
Ό,τι άλλο θελήσεις, πες μου.

Καλή εβδομάδα!

Μαρία

Σχόλια

  1. άργησες να ανεβάσεις ποστ αλλά το πέτυχες!
    το βρήκα καρα-ενδιαφέρον το θέμα :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Φλώρα μου, σ' ευχαριστώ τόσο πολύ, και για τα καλά σου λόγια και για τη δημοσιοποίηση! Χαίρομαι που το θέμα φάνηκε ενδιαφέρον και ευαισθητοποίησε! Ό,τι άλλο χρειαστείς, είμαι εδώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος27/10/11, 12:14 μ.μ.

    Εξαιρετικά ενδιαφέρον! Και πολύ ουσιαστικό... Οσο για το άφρο μαλλί, πέρα από την ψυχολογική ερμηνεία, το παιδί δείχνει και την προτίμησή του σε συγκεκριμένα λουκ της μανούλας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Έκανα ψυχοτεχνικα με την ανάλογη μέθοδο.Και ζωγραφίσα μία γυναίκα,οπως μας ζήτησαν, αλλά προφίλ,στο πλάι. Και με κοιτούσαν σαν εξωγήινο. Μπορείτε να μου πείτε,έκανα κάτι περίεργο;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. πολύ χρήσιμη ανάρτηση. σου εχω βραβειο http://beautyharmonyblog.blogspot.gr/2015/10/2-liebster-2nd-liebster-award.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου